Karboksilli Asitler Özellikleri ve Faydaları Nelerdir?

Karboksilli Asitler

Karboksilli asitler, günlük hayatımızda çeşitli şekillerde karşımıza çıkan önemli bileşikler arasında yer almaktadır. Yapılarında karboksil grubu (-COOH) bulunduran bu organik bileşikler, monokarboksilli ve polikarboksilli asitler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Monokarboksilli asitler, yapılarında bir adet -COOH grubu taşırken, polikarboksilli asitler birden fazla -COOH grubu içermektedir.

Karboksilli Asitlerin Adlandırılması

Karboksilli asitler, IUPAC sistemine göre türedikleri alkan adının sonuna "-oik" asit eki getirilerek adlandırılır. Ana zincir, karboksil karbonundan başlanarak numaralandırılır ve varsa bağlı olan grupların yerleri belirtilir. Dikarboksilli asitler ise, molekülde bulunan karbon atomu sayısına karşılık gelen alkan adından sonra "-dioik" asit eki eklenerek adlandırılır.

Birçok organik asidin yaygın olarak kullanılan adları bulunmaktadır ve bu adlar, sistematik adlardan daha sık kullanılmaktadır. Halkalı yapıya sahip karboksilli asitler ise, halkanın adından sonra "karboksilik asit" ifadesi getirilerek adlandırılır.

Karboksilli Asitleri Elde Etme Yolları

Primer alkollerin iki kademe yükseltilmesi ile karboksilli asitler oluşur.
Grignard bileşiklerinin CO2 (karbondioksit) ile tepkimeye sokulmasından sonra oluşan ürünün asidik bir ortamda hidroliz edilmesiyle karboksilli asitler elde edilir.
Asit halojenürlerin asidik ortamda hidroliz edilmesi sonucunda karboksilli asitler oluşur.

Karboksilli Asitlerin Fiziksel Özellikleri

Küçük üyeleri renksiz, keskin ve genellikle kötü kokuludur.
Molekülleri polar yapıdadır ve moleküller arası hidrojen bağları yaparlar.
İki moleküllü yapıda olabilen bu bileşikler, mol kütleleri aynı olan alkollere göre daha yüksek sıcaklıkta kaynar.
İlk dört üyesi suda sınırsız çözünürlük gösterir.

Karboksilli Asitlerin Kimyasal Özellikleri

Zayıf asit özelliği gösterirler.
Aktif metallerle tepkimeye girdiklerinde H2 gazı açığa çıkarırlar.
Bazlarla tepkimeye girdiklerinde tuz oluştururlar.
İki karboksilli asit molekülünün nem çekici maddelerle bir H2O (su) molekülü çekilmesi sonucunda asit anhidritleri oluşur.
PCl3, PCl5 veya SOCl2 ile tepkimeye girdiklerinde OH grubunun yerine Cl atomu geçer ve asit klorürleri meydana gelir.
Kuvvetli indirgenlerle indirgendiklerinde birincil alkollere dönüşebilirler.

Ek Bilgiler

Karboksilli asitler, biyolojik sistemlerde ve sanayide geniş bir kullanım alanına sahiptir. Örneğin, sirke asidi (asetik asit) gıda sektöründe yaygın olarak kullanılırken, adipik asit naylon üretiminde önemli bir hammaddedir. Ayrıca, karboksilli asitler farmasötik ve kozmetik ürünlerin üretiminde de önemli bileşenlerdir.