Organik Baz, organik baz, nükleoitlerin yapısında görev alan ve bulunan bir moleküldür. Nükleoitleri ise bir fosfat, bir riboz şekeri, bir azotlu organik baz veya bir deoksriboz birleşek oluştururlar.
Organik baz, H, O, C ve N atomlarından meydana gelmekle birlikte, organik moleküllerdir. Organik bazlar, tek halkalı (Primidinler) ve çift halkalı (Pürinler) olmak üzere iki gruba ayrılır.
- Sitozin (Deoksribo Nükleik Asit ve Ribo Nükleik Asitte bulunur.)
- Urasil (Yalnızca RNA'da bulunur.)
- Timin (Yalnızca DNA'da bulunur.)
Pürinler
- Adenin
- Guanin (DNA'da ve RNA'da bulunur.)
Sitozin: Guanin, adenin ve timin ile DNA ve RNA'da bulunan temel organik bazlardandır. Heterosiklik aromatik halka (Bir tane) ve substituenten (İki tane) oluşan primidin türevidir. Watson-Crick adlı baz eşleşmesine göre üç hidrojen bağı ve guanin ile bağlanmış bağ çifti kurabilmektedir.
Timin: Yine DNA'da bulunan ve nükleik bağlı asitlerden biri olan timin, adenin ile bağ çifti oluşturabilmektedir. Timin ve adenin arasında oluşan bu bağ çiftinde iki adet zayıf hidrojen bağı bulunur.
Eğer timin, deoksriboz ile bağ kurarsa, birleşirse nükleosit olan timidin haline gelir, oluşturur. Bir, iki veya üç fosforik asit grubuyla birleştiği taktirde de timidin monofosfat (TMP), timidin drifosfot (TMP) veya timidin trifosfat (TTP)'yi oluşturur.
Urasil: Urasil ise diğerlerinin aksine sadece RNA'nın yapısında bulunan, su içinde çözülebilen organik bazdır. Sitozin ve timin ile üç primidinden biridir. DNA'da ise urasil yerine timin organik bazı kullanılır. Urasil de timin gibi iki hidrojen bağı ve adenin ile bağ çifti oluşturabilir. Urasil, timine kıyasla sitozinde daha kolay bozunabiir ve urasilin timinden en önemli farkı, timinde bulunan metil grubunun urasilde bulunmamasıdır.
Adenin: Toplamda iki adet bulunan pürin bazlarından ilkidir. DNA ve RNA'da bulunan nükleik asitlerin nükleotidlerinde bulunmaktadır. Adenin, DNA'da bulunan timinle ve RNA'da bulunan urasil ile hidrojen bağları sayesinde bağ kurarak içlerinde bulunduğu nükleik asidin yerini, yapısını sabitleştirir.
Hücre metabolizmamızın tepkimeler sırasında enerji taşınmasının en temel yöntemlerinden biri olan ATP, adeninin çeşitli şekillerde bağ kurmasıyla oluşur. Eğer adenin, riboza bağlanırda adenozin; deoksriboza bağlanırsa deoksiadenozin; adenozine ise eğer üç fosfat grubu bağlanırsa adenozin trifosfat yani yukarıda bahsettiğimiz ATP oluşur.
Guanin: RNA ve DNA nükleik asitlerinde bulunan guanin, beş tane bulunan asıl organik bazlardan biridir. Guanin bir pürin türevidir ve Watson-Crick baz eşleşmelerinde üçlü hidrojen bağı ile sitozin ile bağ kurabilir, eşleşebilir. Guaninin nükleotitine de guanozin adı verilir.
