Bileşikler, iki ya da daha fazla cinste atomun bir araya gelerek oluşturdukları saf maddeye denir. Diğer bir tanımıyla bileşikler, birden fazla elementin belirli oranlarda kimyasal yollarla bir araya gelerek, kendi özelliklerini kaybedip, yeni oluşturdukları saf maddelere denir. Bileşikler genel itibariyle formüllerle ifade edilir. Bileşiğin formülüne bakıldığında o bileşiği oluşturan atomların cinsini ve birbirleriyle birleşme oranını görmek mümkündür.
Bilindiği üzere 92 tanesi doğada olmak üzere 117 tane element vardır. Bu elementlerin farklı sayı ve şekillerde birbiriyle birleşebildiklerini düşünecek olursak farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca bileşik vardır.
- Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermezler, onlardan tamamen farklı yeni, saf bir maddeye dönüşürler.
- Bileşiği oluşturan elementler birbirleriyle belirli oranlarda birleşir ve kendi özelliklerini kaybederler.
- Bileşikler meydana gelirken enerji alışverişi olur.
- Bileşikler kimyasal tepkimelerle bir araya gelirler ve yine kimyasal tepkimeler sonucunda ayrılırlar.
- En küçük yapı birimleri moleküllerdir.
- Bileşiklerin öz kütleleri, erime ve kaynama noktaları sabittir.
- Bileşikler saf ve homojen maddelerdir.
Bileşiklerin sınıflandırılması 2 şekilde olur. Bunlar; inorganik ve organik bileşiklerdir.
İnorganik bileşikler, çoğunlukla iyonlardan oluşurlar.
Canlılar yaşamlarının devamlılığını sürdürebilmek için gerekli olan bazı bileşikleri kendileri oluşturamadıkları için dışarıdan hazır olarak alırlar. Bunlara inorganik bileşikler adı verilir. Bu bileşikler; su, mineral, asit-baz ve tuzlar olarak söylenebilir.
Asitler, suda çözündüklerinde H+ iyonu verebilen bileşiklerdir. Yani +OH iyonu ile tepkimeye girerler. Çok kuvvetli asitler olduğu gibi günlük hayatta kullandığımız hatta yiyecek olarak tükettiğimiz asitler de bulunur. Asit çözeltileri elektriği iletebilirler, turnusol kağıdını kırmızı renge boyarlar, ekşi bir tadı vardır. Bazlarla tepkimeye girerek su ve tuzları oluştururlar.
Bazlar, çözündüklerinde +OH iyonu verebilen bileşiklerdir. H+ iyonlarıyla tepkimeye girerler. Su ile iyi bir çözünme sağlarlar. Turnusol kağıdını maviye boyarlar. Acı bir tatları vardır. Cilde kayganlık hissi verirler. Asitlerle tepkimeye girerek su ve tuz oluştururlar.
Tuzlar, asit ve bazların nötrleşme tepkimelerinden çıkan üründür. Neredeyse tamamı katı formda bulunur. Kendi aralarında sınıflara ayrılırlar. Bunlar; asidik tuz, bazik tuz, nötr tuz ve çift tuz.
Oksitler, O2 haricindeki oksijenin, iki ayrı türde atom barındıran tüm bileşiklerine verilen addır. Bunlar da kendi aralarında sınıflandırılırlar; asidik oksit, bazik oksit, nötr oksit, anfoter oksit, peroksit.
İnorganik bileşiklerin genel özellikleri nelerdir?
- Hücrenin yapısına katılırlar.
- Düzenleyici görevi görürler.
- Yıpranan dokuların onarımını sağlarlar.
- Sindirme uğramazlar hücre zarından direk geçerler.
- Hücre tarafından üretilmezler, dışarıdan hazır olarak alınırlar.
- Enerji verme özellikleri yoktur.
Organik bileşikler, karbon bileşikler olarak da bilinirler. Bu bileşiklerde elementleri bir arada tutan güç ortaklaşa kullanılan elektronlardır. Su ile çözünmelerinde iyon oluşturmazlar. Organik bileşenler kararsız yapıya sahiptirler.
Karbonhidratlar, yapılarında oksijen, hidrojen ve karbon atomunu bulunduran en basit organik bileşiklerdir. Enerji verici olarak kullanılırlar. Nükleik asit ve ATP'nin yapısına katılırlar. Canlılarda hücre zarının ve hücre duvarının yapısını oluşturlar. Kendi aralarında 3'e ayrılırlar; monosakkaritler, disakkaritler ve polisakkaritler.
Lipitler, yapılarında karbon, hidrojen ve oksijen atomu yanında bazılarında azot, fosfor ve sülfür bulunan bileşiklerdir. Suda çözünmezler bazı organik çözücülerde çözünebilirler. 3'e ayrılırlar; trigliseritler, fosfolipitler ve steroitler.
Proteinler, canlı hücresinin esas yapılarını oluşturlar. Organizmada büyüme gelişme sırasında hücre yapımında, dokuların onarımında görev alırlar. Enerji verirler ve düzenleyici görevleri vardır. Vücudun mikroplara karşı savunmasında görev alırlar.
Enzimler, kimyasal tepkimelerin aktivasyon enerjisini düşüren, tepkimeleri hızlandıran, protein yapılı biyolojik katalizörlerdir.
Vitaminler, bunlar A, D, E ve K vitaminleridir. Enerji vermezler, sindirime uğramazlar. Düzenleyici görevleri vardır. İnsanlarda fazlası karaciğerde depolanır.
Organik bileşiklerin özellikleri nelerdir?
- Tüm hücreler sentezleyebilir aynı zamanda dışarıdan hazır olarak da alabilirler.
- Karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve nükleik asitlerin yapısını oluştururlar.
- Uzun karbon zincirleri vardır.
- Enerji ham maddesi olarak kullanılırlar.
- Düzenleyici görevleri vardır.
19.01.2024 03:04:40
